Stille getuigen
Témoins silencieux
De KBR huisvest deze stille getuigen van de Belgische revolutie. De met kogels doorboorde boeken vormden deel van de gigantische collectie van Charles Van Hulthem (1764-1832). Deze bibliofiele politicus bracht zijn verzameling onder in een huis op de hoek van de Warandeberg aan het Warande park. Hij kon echter niet voorzien dat zijn huis in zijn afwezigheid plots het centraal punt van de gevechten tijdens de septemberdagen werd.
La KBR abrite ces témoins silencieux de la révolution belge. Les livres criblés de balles faisaient partie de la gigantesque collection de Charles Van Hulthem (1764-1832). Ce politicien bibliophile abritait sa collection dans une maison située au coin droit de la Montagne du Parc. Il ne pouvait cependant pas prévoir qu’en son absence, sa maison deviendrait soudain le point central des combats des journées de septembre.
Om zich ongezien te verplaatsen doorboorde de Belgische vrijwilligers de muren van omliggende huizen rond het Warandepark. Zo komt het dat op de 25ste september om acht uur ‘s ochtends plots 50 Brussels en Luikse vrijwilligers het huis van Van Hulthem bezetten. Het werd als het ware het kloppend hart tussen de barricade aan de Treurenberg en deze tussen het Hotel de Bellevue en Café de l’Amitié.
De vrijwilligers opende het vuur vanuit de ramen naar de Nederlanders in het park, en verplaatste kisten met boeken voor de ramen om zich achter te verschansen. Stuk voor stuk waren deze kisten gevuld met kostbare drukken, prenten en manuscripten. Al snel werd het huis op zijn beurt zwaar onder vuur genomen, vijftien revolutionairen lieten er dan ook het leven. Overal op straat vlogen dan ook boeken rond, meegesleurd door de schrapnel van de Nederlandse kanonnen. De kostbare collectie lag verspreid over de omgeving, stukken werden zelfs teruggevonden tot op de Warandeberg.
Pour se déplacer sans être vus, les volontaires belges percèrent les murs des maisons environnantes du parc de Bruxelles. C’est ainsi que le 25 septembre, à huit heures du matin, 50 volontaires bruxellois et liégeois occupent soudainement la maison de Van Hulthem. Elle devient en quelque sorte le cœur battant entre la barricade du Treurenberg et celle entre l’Hôtel de Bellevue et le Café de l’Amitié.
Des fenêtres de l’immeuble, ils ouvrirent le feu contre les Hollandais dans le Parc et pour se mettre à l’abri des ripostes, ils construisirent, devant les fenêtres, des barricades avec des caisses de livres. Pièce par pièce, ces caisses sont remplies de précieux imprimés, estampes et manuscrits. Le feu ennemi se concentra immédiatement sur cet immeuble. Une quinzaine de volontaires furent tués. Les livres volaient de toute part dans la rue, emportés par la mitraille. On en trouvait jusqu’au bas de la Montagne du Parc.
Niet alleen door het Nederlands vuur ging de collectie deels verloren, ook de Belgische opstandelingen verscheurden verschillende werken om er cartouches van te rollen. Onder andere een exemplaar van Choix des monuments du Royaume des Pays-Bas moest eraan geloven.
Van Hulthem had helaas geen catalogus opgesteld van zijn collectie, we kunnen dus niet achterhalen hoeveel stukken er verloren zijn…
Bij zijn terugkeer in Brussel was Van Hulthem zwaar aangedaan door het verlies en de schade aan zijn geliefkoosde boeken. Zodra de barricades werden afgebroken, verhuisde hij restanten van zijn collectie naar Gent. Daar toegekomen werd hij echter een kluizenaar die enkel nog omkeek naar zijn boeken. Niet veel later stierf hij en liet zijn collectie over aan de KBR.
Non seulement la collection fut en partie perdue par les tirs hollandais, mais les insurgés Belges déchirèrent également plusieurs ouvrages pour en rouler des cartouches. Entre autres, un exemplaire du Choix des monuments du Royaume des Pays-Bas en est victime.
Van Hulthem n’ayant malheureusement pas réalisé de catalogue de sa collection, il est impossible de savoir combien de pièces ont été perdues…..
De retour à Bruxelles, Van Hulthem est très affecté par la perte et les dégâts subis par ses livres préférés. Dès que les barricades furent démontées, il déménagea les restes de sa collection à Gand. Mais une fois sur place, il devient un ermite qui ne s’occupe plus que de ses livres. Peu de temps après, il mourut et laissa sa collection à la KBR.
Fernand Leleux, Charles van Hulthem : 1764-1832, t. LVIII, Bruxelles, Académie royale de Belgique, coll. « Mémoires de la Classe des Lettres / 2 » (no 1799), 1965